RDOŚ: Informacja dotycząca pojawiania się wilków

RDOŚ: W ostatnim czasie pojawiają się kolejne informacje, w tym medialne o pojawianiu się wilków w sąsiedztwie siedzib ludzkich oraz o zwiększaniu się populacji wilka również na terenie województwa świętokrzyskiego. Wilk (Canis lupus) jest objęty ochroną ścisłą na mocy przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2020r. poz. 55 t.j. ze zm.) wymieniony jest w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183 ze zm.). Podlega również ochronie według przepisów Unii Europejskiej:

Regionalna Dyrekcji Ochrony Środowiska w Kielcach przesyła usystematyzowane informacje dotyczące pojawiania się wilka i występowania sytuacji konfliktowych, w tym związanych z zagrożeniem bezpieczeństwa.

Bezpieczeństwo publiczne
Wilk jest drapieżnikiem, który z racji swoich uwarunkowań może być niebezpieczny dla człowieka, jednak z reguły boi się ludzi i unika z nimi kontaktu. Spotkania na linii człowiek-wilk mają charakter incydentalny i na ich podstawie nie należy podejmować pochopnych działań zmierzających np. do eliminacji osobników, w sytuacjach kiedy nie jest to zasadne. Wszystkie niebezpieczne sytuacje powinny jednak wymagać wyjaśnienia, a przede wszystkim natychmiastowej reakcji.

W kontekście podejmowania działań w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa publicznego należy podkreślić, iż zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2020 r. poz. 713 t.j. ze zm.) zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Potrzeby te obejmują również sprawy związane z bezpieczeństwem obywateli, dlatego też zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom spoczywa w głównej mierze na wójcie, burmistrzu lub prezydencie miasta. Należy również nadmienić, że zadania te mogą być realizowane w ramach systemu zarządzania kryzysowego, który działa na każdym szczeblu działania administracji publicznej w oparciu o przepisy ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 1856 t.j. ze zm.).

Wilki jako dzikie zwierzęta unikają spotkania z człowiekiem szukając spokojnych miejsc na odpoczynek
i wychowanie młodych w dużych kompleksach leśnych. Jednak poszukując pokarmu mogą znaleźć się w pobliżu siedzib ludzkich lub innych miejsc naszej aktywności, a postępowanie człowieka może powodować narastanie konfliktów.
Jeżeli mieszkamy na skraju kompleksu leśnego, spacerujemy po lesie jako turyści lub w ramach czynności zawodowych w stosunku do wilków i innych dzikich zwierząt należy przestrzegać następujących zasad:

-nigdy nie dokarmiać wilków,

-zapewniać właściwą opiekę nad domowymi psami, zwłaszcza podczas spacerów po lesie, poprzez prowadzanie ich na smyczy,

-przetrzymywać odpady spożywcze w szczelnych, zamykanych pojemnikach, dotyczy to
w szczególności odpadów mięsa i wędlin, które mogą zwabiać drapieżniki,

-nie pozostawiać resztek jedzenia w lesie, w koszach na parkingach leśnych, pod wiatami
i winnych miejscach odpoczynku dla turystów, resztki jedzenia pakujemy i zabieramy ze sobą, aby zwierzęta nie postrzegały ludzi jako dostarczycieli pokarmu.

Wilki są zazwyczaj bardzo ostrożne i płochliwe, ale młode osobniki są ciekawskie, więc mogą zatrzymywać się i przyglądać z większej odległości nie uciekając natychmiast po zobaczeniu człowieka. Ataki wilków są niezmiernie rzadkie, niemniej jednak ludzie zawsze powinni brać pod uwagę, że duże drapieżniki mogą okazać się niebezpieczne np. gdy są dokarmiane przez ludzi, oswajane, chore lub ranne.

Jeśli wilk zbliża się na odległość mniejszą niż ok. 30 m lub przygląda się zbyt długo należy podjąć następujące działania:
-unieść ręce i machać nimi szeroko,
-pokrzykiwać głośno, ostrym tonem w stronę wilka,
-rzucić w jego stronę przedmiotami będącymi w zasięgu ręki (np. grudy ziemi, kamienie),
-wycofać się spokojnie, można przyspieszyć po upewnieniu się, że zwierzę jest daleko,
-zawiadomić o zdarzeniu Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Kielcach i właściwy urząd gminy.

Powyższe informacje pochodzą z publikacji Sabiny Nowak i Roberta W. Mysłajka pt. „PO SĄSIEDZKU Z WILKAMI” – wydawnictwo Stowarzyszenia dla Natury „WILK” z 2019r. dostępnej pod linkiem:
https://polskiwilk.org.pl/images/pliki/Po_sasiedzku_z_wilkami.pdf

Wskazówki dot. postępowania w sytuacjach konfliktowych

Wyrządzanie szkód przez wilki

Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Kielcach działając na podstawie art. 126 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2020 r. poz. 55 t.j. ze zm.) dokonuje oględzin, szacowania i wypłaty odszkodowań za szkody wyrządzone przez niektóre gatunki zwierząt chronionych, w tym wilki. Na terenie parku narodowego czynności tych dokonuje dyrektor parku. W województwie świętokrzyskim są to na razie przypadki incydentalne. Szkody wyrządzane przez wilki w pogłowiu zwierząt gospodarskich najczęściej występują wówczas, gdy wypas prowadzony jest w pobliżu lub na terenie lasu bez odpowiedniego dozoru.

Analizując problem szkód wyrządzanych m.in. przez wilki należy zwrócić uwagę, ze podstawową formą ochrony mienia, w tym zwierząt gospodarskich jest odpowiednie zabezpieczenie. Również Trybunał Konstytucyjny w swoim wyroku z dnia 28 września 2015 r. (sygn. akt K 20/14) stwierdził, że „Obowiązkiem właściciela jest dbałość o swój majątek i podejmowanie starań w celu jego ochrony. Właściciel lub użytkownik mienia przewidując możliwość wyrządzenia szkody przez zwierzęta objęte ochroną gatunkową, w pierwszej kolejności sam powinien podjąć stosowne czynności, zmierzające do uniknięcia szkody lub zminimalizowania jej rozmiarów”.

Przyjmowanie zgłoszeń szkód, wymagania formalne dotyczące wniosku i procedur określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2018 r. w sprawie szacowania szkód wyrządzonych przez niektóre gatunki zwierząt objęte ochroną gatunkową (Dz.U. z 2018 r. poz. 645).

Wniosek o odszkodowanie składa się niezwłocznie po stwierdzeniu szkody na adres Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Kielcach. Informacje w tym zakresie dostępne są w serwisie internetowym tutejszej Dyrekcji pod linkiem:
Wzory wniosku i załączników, wymagania formalne dotyczące wniosku, przepisy prawne będące podstawą szacowania szkód

Zamieszczony pod w/w linkiem wzór wniosku o odszkodowanie dotyczy szkód spowodowanych przez bobra europejskiego, ale może być wykorzystany również w przypadku szkody spowodowanej przez wilki.

W przypadku szkód w pogłowiu zwierząt należy udokumentować zdarzenie, gdyż poszkodowany właściciel inwentarza powinien wykazać, że szkodę wyrządziły wilki. Ponadto dobrą praktyką jest przekazywanie informacji o takich zdarzeniach do lekarzy weterynarii, nadleśnictw, kół łowieckich oraz urzędów gmin, które współdziałają z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Kielcach w zakresie ochrony przyrody. Ponadto obszar ich działania pozwala na szybsze dotarcie do miejsca zdarzenia, co ma kluczowe znaczenie w przypadku dokonania wstępnych oględzin i udokumentowania pozostawionych śladów. Lekarz weterynarii może stwierdzić przyczyny zgonu poszkodowanego zwierzęcia, sporządzić opis stanu zwłok oraz określić inne cenne informacje ułatwiające prawidłowe rozpatrzenie wniosku o odszkodowanie. Przedstawiciele koła łowieckiego i nadleśnictwa mogą przeszukać miejsce zdarzenia pod kątem występowania tropów drapieżników czy innych charakterystycznych śladów ich obecności, a także dokonać oględzin zwłok.

Należy pamiętać o kilku zasadach, m.in.:

-zabezpieczyć wszelkie ślady zdarzenia;
-wykonać, w miarę możliwości, dokumentację fotograficzną zagryzionego zwierzęcia i innych śladów w obrębie miejsca zdarzenia (tropy, ślady przeciągania ofiary, kał), a także samo miejsce zdarzenia i stosowane zabezpieczenia (np. ogrodzenie);
-jeśli jest taka możliwość nie uprzątać zagryzionego zwierzęcia przed przybyciem osób dokonujących oględzin.

dostępnej pod linkiem:
https://polskiwilk.org.pl/images/pliki/2020_Poradnik_och_zwierz_hod.pdf

Zezwolenia na odstępstwa od zakazów obowiązujących wobec wilka

Zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2020 r. poz. 55 t.j. ze zm.) istnieje możliwość uzyskania zezwolenia na odstępstwo od zakazów wobec osobników wilka w celu wyeliminowania zagrożenia - np. na umyślne płoszenie czy zabijanie.
Zezwolenia wydawane są przez:
- właściwego miejscowo regionalnego dyrektora ochrony środowiska w zakresie umyślnego płoszenia, niepokojenia, niszczenia siedlisk;
- Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w zakresie umyślnego zabijania;
- Ministra Klimatu i Środowiska, w przypadku gdy wszelkie zakazane czynności mają być wykonane na terenie parku narodowego.

Zezwolenia wydawane są wyłącznie na wniosek podmiotu zainteresowanego uzyskaniem odstępstwa.
W przypadku ograniczania szkód powinna to być osoba poszkodowana lub władze wykonawcze gminy (np. wójt) natomiast w przypadku potrzeby wyeliminowania zagrożenia dla ludzi powinny być to władze wykonawcze gminy (np. wójt).
W przypadku wniosków, w szczególności na odstępstwo od zakazu umyślnego zabijania, zagrożenie stwarzane przez zwierzę powinno być dokładnie udokumentowane (np. zdjęcia, notatki). Jeśli podstawą zezwolenia miałoby być wyeliminowanie zagrożenia dla życia ludzi należy opisać zachowania wnioskowanego do odstrzału osobnika, a do wniosku dołączyć wszelkie posiadane dokumenty świadczące o istnieniu zagrożenia tj. notatki służbowe z wizji w terenie, ze zgłoszeń telefonicznych, korespondencję, dokumentację fotograficzną itp. W sytuacjach nagłych, wymagających natychmiastowej interwencji tj. zagrażających życiu bądź zdrowiu ludzi czy zwierząt, w/w decyzje mogą być wydane w formie ustnej, po rozpatrzeniu wniosku złożonego drogą telefoniczną. W tym celu należy kontaktować się telefonicznie z Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska, pod numery telefonów wskazane na stronie internetowej tego urzędu lub Ministerstwa Klimatu i Środowiska (gdy zdarzenie ma miejsce na terenie parku narodowego).

Należy zwrócić uwagę, że w myśl art. 5 pkt.1 ustawy o ochronie przyrody mieszańce wilka z psem domowym w pierwszym i drugim pokoleniu są uważane za gatunek: wilk (Canis lupus) dlatego też w celu wyeliminowania ich ze środowiska niezbędne jest uzyskanie opisanych wyżej zezwoleń na odstępstwa od zakazów m.in. umyślnego zabijania.
Wilk został wymieniony w dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, w związku z czym jako kraj jesteśmy zobowiązani do zachowania tego gatunku we właściwym stanie ochrony. Dlatego też kluczowym jest, aby za każdym razem przeprowadzić odpowiednią weryfikację i eliminować jedynie osobniki wykazujące cechy jednoznacznie świadczące o hybrydyzacji - tak aby zminimalizować ryzyko odstrzelenia wilków czystej krwi, co mogłoby skutkować znacząco negatywnym oddziaływaniem na populację wilka w regionie. W przypadku, gdy istnieją uzasadnione podejrzenia co do hybrydyzacji (występowanie osobnika będącego mieszańcem wilka i psa) należy zwierzęta schwytać (ewentualnie zweryfikować na podstawie badań genetycznych, gdy istnieją jakiekolwiek wątpliwości) a następnie poddać eutanazji. Cennym jest stwierdzenie hybrydyzacji na wczesnym etapie życia, gdy zwierzęta nie opuściły grupy rodzinnej (wtedy u części miotu mogą uwidocznić się w większym stopniu cechy morfologiczne psa). Dla analizy mającej na celu stwierdzenie osobnika będącego hybrydą ważne jest dokonanie oceny na podstawie cech morfologicznych np. umaszczenia, długości ogona, wielkości zwierzęcia, umiejętności szczekania (które jest typowe tylko dla psów), czy prawdopodobieństwo czasu urodzenia szczeniaków (u wilków szczenięta rodzą się raz w roku, na początku maja) - jeśli zatem wiek szczeniaków wskazuje na wcześniejsze urodzenie jest to również sygnałem, że mogła zajść hybrydyzacja.
Informacje w zakresie uzyskiwania zezwoleń dostępne są w serwisie internetowym RDOŚ w Kielcach pod linkiem:

Wzór wniosku i dodatkowe informacje na temat zezwoleń na odstępstwa w stosunku do gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową

Wzór wniosku i dodatkowe informacje na temat zezwoleń na odstępstwa w stosunku do gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową
Informacje na temat szkód wyrządzanych przez wilki, zasad wypłaty odszkodowań, zabezpieczeń przed szkodami oraz uzyskiwania zezwoleń na odstępstwa w stosunku do wilka można uzyskać w tut. Dyrekcji w Wydziale Ochrony Przyrody i Obszarów Natura 2000 pod nr tel. 041 34 35 345, kontaktując się
z sekretariatem pod nr tel. 041 34 35 340 lub za pośrednictwem poczty elektronicznej na adres: sekretariat.kielce@rdos.gov.pl

Źródło: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Kielcach